Mistrz skandynawskiego kryminału, Johan Theorin, gościem Gwiazdozbioru Kryminalnego.

Z przyjemnością informujemy, że zagraniczną gwiazdą czwartej edycji festiwalu Gwiazdozbiór Kryminalny Kujawy i Pomorze będzie Johan Theorin, jeden z najważniejszych autorów skandynawskiej literatury kryminalnej. Jego najważniejszym dziełem jest seria kryminałów, których akcja dzieje się na szwedzkiej wyspie Öland (pol. Olandia). Za powieści z tej serii otrzymał między innymi Szklany Klucz, będący „skandynawskim oskarem” literatury kryminalnej, który odebrali wcześniej Jo Nesbø, Henning Mankell i Stieg Larsson.

Johan Theorin odwiedzi Toruń w sobotę, 5 kwietnia. O godzinie 18.30 spotka się z czytelniczkami_kami w reprezentacyjnym, toruńskim Dworze Artusa. Spotkanie poprowadzi członkini Jury Gwiazdozbioru Agata Koss-Dybała, a tłumaczenie zapewni Małgorzata Gostomska (IG @diabelskie_stronice).
Theorin zasłynął w Skandynawii, a potem na świecie serią powieści kryminalnych dziejących się na szwedzkiej wyspie Öland (pol. Olandia). Zapytany, którą ze swoich książek ceni najbardziej odpowiada: “Nie mogę żadnej wyróżnić. Każda książka jest jak własne dziecko, uwielbiam ją i ciężko na nią pracuję”. 

“Kryminalny oskar”

Tegoroczny gość Gwiazdozbioru to jedna z najważniejszych postaci europejskiej sceny książki kryminalnej. Szwedzka Akademia Autorów Kryminałów uznała jego debiutancką powieść „Skumtimmen” (pol. „Zmierzch”, Wyd. Czarne) za Najlepszy Debiut Kryminalny roku 2007. Powieść została przetłumaczona na 25 języków, a na jej podstawie nakręcono film fabularny.

Druga książka Theorina “Nattfåk” (pol. „Nocna zamieć”, Wyd. Czarne) została uznana za Najlepszą Szwedzką Książkę Kryminalną roku 2008 oraz otrzymała Szklany Klucz przyznawany przez Skandynawską Akademię Autorów Kryminałów (Skandinaviska Kriminalsällskapet). Szklany Klucz to „skandynawski oskar” literatury kryminalnej, który otrzymali m.in. Jo Nesbø, Henning Mankell i Stieg Larsson. 
Theorin zdobył też za te powieści najważniejszą, europejską nagrodę dla książki kryminalnej – brytyjski Dagger – Sztylet. Za “Zmierzch” – New Blood Dagger 2009 (Sztylet dla debiutanta), zaś za “Nocną zamieć” – International Dagger 2010, przyznawany najlepszym zagranicznym autorom_kom przez Crime Writer’s Association. Książka Theorina pokonała wtedy dzieło samego Stiega Larssona – powieść o Lysbeth Salander pt. „Dziewczyna, która kopnęła gniazdo szerszeni”.

Zaczynał mając 5 lat 

“Pierwsze historie opowiadałem mamie, gdy miałem pięć lub sześć lat. Stałem przy kuchennym stole, a ona je zapisywała. Więc moja mama była moją pierwszą czytelniczką i redaktorką” – wspominał w wywiadzie. Jego pisarstwo kształtowali też ulubieni autorzy, wśród których wymienia klasyków – Arthura Conan Doyle’a i Agathę Christie. Ceni też autorów_ki współczesnych: Ruth Rendell, Dennisa Lehane i… Stephena Kinga.

Sławę i nagrody dała Theorinowi “seria olandzka”, sześć kryminałów, których akcja ulokowana jest na bałtyckiej wyspie Olandia. Seria zaczyna się od wydanej w 2007 roku “Skumtimmen” (wyd. pol. “Zmierzch”, przekł. Anna Topczewska, Wydawnictwo Czarne 2008). Drugi tom to “Nattfåk” (2008; wyd. pol. “Nocna zamieć”, przekł. Bogumiła Ratajczak, Wydawnictwo Czarne 2009), trzeci “Blodläge” (2010; wyd. pol. “Smuga krwi”, przekł. Barbara Matusiak, Wydawnictwo Czarne 2012), a czwarty “Rörgast” (2013, wyd. pol. “Duch na wyspie”, przekł. Józef Gast, Wydawnictwo Czarne 2014). Po ośmioletniej przerwie powstały jeszcze dwa tomy serii: piąty – “Benvittring” (2022) i szósty “Ristmärken” (2023).

Poszczególne części łączą się dzięki postaciom komisarz olandzkiej policji Tildy Davidsson i jej dziadka, starego kapitana żeglugi Gerlofa Davidssona. “Olandzkie” kryminały są nietypowe. Świat realny przenika się w nich ze światem duchów i zjawisk, których nie da się opisać naukowo. Theorin opisuje swoje książki jako połączenie mrocznych kryminałów ze skandynawskim folklorem i opowieściami o duchach: „To nie są horrory ani fantastyczne historie, bo wątki ‘nadprzyrodzone’  przeważnie pozostają w tle, a czytelnicy decydują, czy naprawdę istnieją takie rzeczy, jak duchy i przeczucia” – powiedział w wywiadzie.

Olandia mon amour

Olandia jest w życiu Theorina czymś bardzo ważnym: “Przez całe dzieciństwo jeździłem z mamą na północ wyspy, z której ona pochodziła. (…) Mieszkała tam cała jej rodzina, a ja siedziałem, jadłem ciastka i słuchałem ekscytujących historii o wyspie” – mówił w wywiadzie. 

Dlaczego Olandia, postrzegana przez Szwedów jako miejsce na przyjemne wakacje, stała się krainą kryminalnych tajemnic Johana Theorina? Wyspa faktycznie znana jest w Szwecji jako popularne miejsce na letnie wakacje, pełne słońca, żaglówek i piaszczystych plaż. Olandię odwiedza rocznie ponad 200 000 turystów, a szwedzka rodzina królewska ma na niej letni pałac. 

„Ale przez resztę roku mieszka tam bardzo mało ludzi, zwłaszcza na północy, gdzie żyje moja rodzina” – mówi Theorin i dodaje, że jest wiele wiosek, które przez większą część roku są całkowicie opuszczone. “Te kontrasty zawsze mnie fascynowały i w moich powieściach spekuluję na temat złowrogich i upiornych rzeczy, które mogą mieć miejsce w odizolowanych zimą wioskach olandzkich” – wyjaśnia.

Tajemnica “Mary Celeste”

Zapytany, czym zajmie się po zakończeniu “serii olandzkiej” mówi o nierozwiązanej od wielu dekad zagadce statku “Mary Celeste”. Znaleziono go na środku Atlantyku w 1872 roku. Na pokładzie nie było ani żywego ducha. Mimo długich poszukiwań, nie odnaleziono żadnych wskazówek i wytłumaczeń, co mogło stać się z załogą. Spekulacje na temat tego, co mogło się wydarzyć, trwają do dziś i zaowocowały nawet badaniami naukowymi czy filmami dokumentalnymi. 

Theorin chce zająć się sprawą, mimo, że ma w tym temacie godnego przeciwnika z Baker Street! Tajemnicą “Mary Celeste” zajął się bowiem już w 1884 roku sam Arthur Conan Doyle, proponując swoje rozwiązanie tej zagadki. Mimo wszystko gość toruńskiego Gwiazdozbioru Kryminalnego zamierza napisać własną książkę o tej tajemnicy. Czy w końcu ją rozwiąże? Zobaczymy.